Otizmin Belirtileri Nelerdir?

Giriş:

Kuzey Amerika başta gelmek üzere dünyanın pek çok bölgesinde zihinsel ve ruhsal hastalıklarının tanılanmasında ve sınıflandırılmasında, Amerikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association) tarafından hazırlanan DSM (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders /Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı) temel başvuru kılavuzu olarak kullanılmaktadır. Klinik uygulamalar ve alan araştırmalarından edinilen bilgiler ışığında yaklaşık her iki on yılda bir güncellenen bu kılavuzun son gözden geçirilmiş baskısı olan DSM-5 önemli değişiklikleri beraberinde getirmektedir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk Nedir?:

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar (YGB) terimi; toplumsal etkileşim, duygusal karşılıklılık, sözel ve sözel olmayan iletişim ve sembolik oyun alanlarında var olan güçlüklerle karakterize bir grup bozukluğu kapsayan şemsiye bir terimdir. Bu grupta yer alan otizm bozukluğu, Asperger sendromu ve başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk (YGB-BTA) tanıları; sosyal etkileşim, iletişim ve sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlar olmak üzere üç alanda hafiften ağıra değişen düzeylerde yetersizlik ve bozulmanın görüldüğü durumları tanımlar. 

Belirtilen alanlardaki gelişimsel sapmanın ve olağandışı işlevselliğin daha ağır olduğu durumlar otistik bozukluk; bilişsel ve dil gelişiminde gecikmenin olmadığı daha hafif formlar ise Asperger sendromu olarak adlandırılmaktadır.

Otizm spektrum bozukluğu ya da Asperger sendromu belirtilerinden bazılarını taşıyan ama tüm tanı kriterlerini karşılamayan ya da belirtileri çok hafif düzeyde olan bireyler ise YGB-BTA tanısı almaktadırlar. YGB çatısı altında yer alan ve daha nadir görülen diğer iki bozukluk olan Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu (ÇDB) ve Rett Sendromu ise; normal bir gelişim dönemini takiben, edinilmiş becerilerin yitirildiği ve toplumsal etkileşimde ciddi bir bozulmanın ortaya çıktığı daha ağır tablolara işaret etmektedir

Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) yönetim kurulu Aralık 2012’te toplanarak, DSM-5 için tasarladığı yeni otizm tanı ölçütlerini onaylamıştır.

DSM-V Otizm Spektrum Bozuklukları Tanı Ölçütleri Nelerdir?

A.    Şimdi veya geçmişte farklı şekillerde görülen toplumsal iletişim ve toplumsal etkileşimde sürekli yetersizliğin olması.

1)      Sosyal-duygusal karşılık vermede yetersizlik (örn. sıra dışı toplumsal yakınlaşma, karşılıklı konuşmada güçlük; ilgilerini, duygularını veya duygulanımını paylaşmada yetersizlik, sosyal etkileşime cevap vermeme gibi yetersizlikler.)

2)      Sosyal etkileşim için kullanılan sözel olmayan iletişimsel davranışlarda yetersizlik (örn. sözel ve sözel olmayan iletişimde yetersizlikler, sıra dışı göz kontağı, beden dili veya jestleri anlamakta ve kullanmakta yetersizlik; yüz ifadesi ve beden dilinde bariz eksikler.)

3)      İlişkileri geliştirmekte, devam ettirmekte ve anlamakta güçlük, Örneğin farklı toplumsal ortamlara uygun davranamamak, hayali oyunda yetersizlik, arkadaş edinememe ve arkadaşa ilgi duymama gibi. Şu anki şiddeti: Şiddet sosyal iletişimsel alanda yetersizlikler ve kısıtlı, tekrarlayıcı davranışlara göre belirlenir.

B.     Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren, şu an veya geçmişte sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar, ilgiler ya da etkinlikler.

1)      Basmakalıp veya tekrarlayıcı motor hareketler, nesne kullanımı veya konuşma (Basit motor stereotipiler, oyuncakları dizme veya çevirme, ekolali, kendine özgü cümleler)

2)      Aynılıkta ısrarcılık, rutinlere sıkı sıkıya bağlı olma veya ritüelleşmiş sözel ve sözel olmayan davranışlar, (önemsiz değişikliklerde aşırı kaygı, geçişlerde zorlanma, katı düşünce tarzı, selamlaşma ritüelleri, her gün aynı yolu veya aynı yemeği tercih etme gibi.)

3)      Konu veya yoğunluk açısından sıra dışı sınırlı, sabit ilgiler (sıra dışı nesnelere anormal aşırı bağlılık, aşırı tekrarlayıcı veya sınırlı ilgiler.)

4)      Duyusal olarak aşırı ya da az duyarlılık veya uyaranların duyusal boyutuna aşırı ilgi (acıya/sıcağa aşırı duyarsızlık, belirli ses veya dokunuşlara karşı beklenmeyen tepki, nesneleri aşırı koklama veya onlara aşırı dokunma, ışık veya hareketle görsel olarak çok meşgul olma.) Şu anki şiddeti: Şiddet sosyal iletişimsel alandaki yetersizlikler ve kısıtlı, tekrarlayıcı davranışlara göre belirlenir.

C.    Belirtiler erken gelişim dönemlerinde mevcut olmalı (toplumsal beklenti sınırlarını aşıncaya dek fark edilmemiş veya daha sonra öğrendiği yollarla gölgelenmiş olabilir.)

D.    Belirtiler sosyal, mesleki ve başka önemli alanlarda klinik olarak anlamlı düzeyde bozukluğa yol açmalıdır.

E.     Bu bozukluk zihinsel yetersizlik veya genel gelişimsel gerilik sebebi ile olmamalıdır. Gerçi zihinsel yetersizlik ve OSM sıklıkla bir arada görülür, ancak OSB ve zihinsel engellilik tanısı konması için sosyal iletişimsel düzeyin genel gelişimin altında olması gerekir.

SONUÇ:

Avusturyalı çocuk psikiyatristi Leo Kanner’in diğerleriyle sosyal ve duygusal bağlar kurmakta zorlanan ve insanlardan ziyade eşyalarla alışılmadık biçimlerde ilgilenen çocuk hastalarına dayanarak otizmi tanımlamasının üzerinden üççeyrek asır geçmesine rağmen, bu karmaşık sendromun doğasına ilişkin pek çok soru henüz aydınlatılamamıştır. Otizme yol açan genetik, nörolojik ve çevresel faktörler açığa çıkarılıncaya kadar da, bu sendrom psikiyatrinin en fazla tartışılan fenomenlerinden biri olmaya devam edecektir.

Otizm spektrumunun herhangi bir noktasında yer alan her birey kendine özgü bir klinik görünüme sahiptir ama aynı zamanda spektrumun farklı noktalarındaki diğer bireylerle ortak özellikler taşır. Otizm; ihtiyaçları, güçlü yanları ve zorlukları birbirinden farklı çeşitli bireyleri içeren oldukça geniş bir yelpazedir. Otizmli çocuklara yönelik müdahaleler ne kadar erken başlarsa ve ne kadar yoğun olursa, müdahalelerin sonuçları da o derece yüz güldürücü olmaktadır.

Kaynak: Banu Tortamış Özkaya, “Yaygın Gelişimsel Bozukluklardan Otizm Spektrum Bozukluğuna Geçiş: DSM-5’te Karşımıza Çıkacak Değişiklikler”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 2013; 5(2):127-139

Yorum Yaparak Destek Olabilirsiniz